Η εκπαιδευτική και κοινωνική συμπερίληψη των παιδιών προσφύγων και μεταναστών αποτελεί την πιο επίκαιρη εκδοχή του ζητήματος της άρσης των ανισοτήτων στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Βασικό αντικείμενο έρευνας και ενασχόλησης ήταν και είναι το με ποιες μεθόδους και αντίστοιχα ποια εργαλεία, μπορεί να επιτευχθεί η ένταξη των παιδιών, και μέσα από την εκπαίδευση, τυπική και μη τυπική. Μέσω συγκεκριμένων εκπαιδεύσεων και επιμορφώσεων, οι εκπαιδευτικοί αποκτούμε σε μεγάλο βαθμό τη γνώση και τα κατάλληλα εφόδια, τα οποία μας επιτρέπουν να υποδεχθούμε τα παιδιά μέσα στην τάξη και να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε να προχωρήσουμε στη συνέχεια στη διδακτική συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων, αλλά και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων, ανεξαρτήτως του κοινωνικού, πολιτισμικού ή γλωσσικού τους υποβάθρου.
Ενισχύοντας τη βιβλιογραφία, η ίδια η εμπειρία μας καθιστά σαφές ότι το οικογενειακό πλαίσιο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των παιδιών για το σχολείο.
Μιλώντας για τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες και τις οικογένειές τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μιλάμε για πληθυσμούς ως επί το πλείστον εν κινήσει (κυρίως οι πρόσφυγες). Αυτό σημαίνει πως τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει σε επαφή με πολλούς επαγγελματίες όσον αφορά τις νομικές τους υποθέσεις, ιατρικά θέματα, θέματα προστασίας κ.ο.κ. Κάποιες οικογένειες, έπειτα από αρκετά προβλήματα και δυσκολίες που συναντούν μέχρι η υπόθεση τους να πάρει την έκβαση που επιθυμούν, βιώνουν μία γενικευμένη ματαίωση αλλά και αμφισβήτηση απέναντι στους επόμενους επαγγελματίες που θα τους προσεγγίσουν, εν προκειμένω για την εκπαίδευση των παιδιών τους, αλλά και ως προς την ίδια την εκπαίδευση συνολικά. Επομένως και τα παιδιά, ως μέλη των οικογενειών, έχουν αρκετές φορές την ίδια αντιμετώπιση.
Παρατηρούμε πως οι γονείς των παιδιών που παρακολουθούν με μεγαλύτερη συνέπεια το σχολείο είναι είτε γονείς που στη χώρα τους είχαν σπουδάσει, είτε γονείς που επιθυμούν τα παιδιά τους να ολοκληρώσουν όλες τις σχολικές βαθμίδες, ανεξαρτήτως αν ο τελικός προορισμός τους θα είναι η Ελλάδα ή κάποια άλλη χώρα. Έτσι λοιπόν και προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής φοίτηση όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, ανεξάρτητα από το κοινωνικό και οικογενειακό τους κεφάλαιο, ο ρόλος των εκπαιδευτικών και όλης της ομάδας δεν είναι μόνο ο σχεδιασμός μιας συμπεριληπτικής εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά επίσης η οικοδόμηση ενός ασφαλούς πλαισίου για το παιδί, το οποίο υποστηρίζεται από τη συστηματική συνεργασία με την οικογένεια.
Για να εμπιστευτεί το παιδί το σχολείο, πολλές φορές πρέπει να προϋπάρχει η εμπιστοσύνη των γονιών του. Αυτό δεν επιτυγχάνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Η εμπιστοσύνη είναι το αποτέλεσμα συνεχούς δουλειάς της ομάδας, βασισμένης στην ειλικρίνεια, το σεβασμό, την κατανόηση και τη συνέπεια. Ο γονιός θα εμπιστευτεί τον επαγγελματία, όταν καταλάβει πως νοιάζεται πραγματικά για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού του, είναι συνεπής σε ό,τι λέει και πράττει, ακούει ενεργά τις ανησυχίες του, τις αμφιβολίες του και τους φόβους του, χωρίς να υπόσχεται πράγματα τα οποία δεν του επιτρέπουν οι συνθήκες ή ο ρόλος του να πραγματοποιήσει. Είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευτικός να καταστήσει κατανοητό στο γονέα, πως η εκπαίδευση του παιδιού είναι σημαντική, είτε μείνει στην Ελλάδα είτε συνεχίσει σε άλλη χώρα, διότι μέσω της εκπαίδευσης το παιδί δεν αποκτά μόνο σχολικές γνώσεις, αλλά δεξιότητες ζωής. Δε γίνεται μόνο μαθητής του σχολικού συστήματος της χώρας υποδοχής, αλλά μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία και το ασφαλές περιβάλλον που έχει δημιουργήσει ο εκπαιδευτικός, εξελίσσεται σαν άνθρωπος.
Ένα άλλο κομμάτι εξίσου σημαντικό, είναι το να γνωρίζει η εκπαιδευτική ομάδα τις διαθέσιμες υπηρεσίες και φορείς, προκειμένου να ενημερώνει τους γονείς/κηδεμόνες για ζητήματα που αφορούν την προστασία ή την ψυχοκοινωνική πλαισίωση του παιδιού, ή της οικογένειας του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εκπαίδευση παιδιών προσφύγων και μεταναστών είναι ένας τομέας ο οποίος μπορεί να φαίνεται πως δεν επηρεάζεται άμεσα, επηρεάζεται όμως έμμεσα από υπουργικές αποφάσεις και αλλαγές στο γενικότερο πλαίσιο της διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος. Έτσι λοιπόν, οφείλουμε να είμαστε διαρκώς ενημερωμένοι προκειμένου να ανταποκρινόμαστε στην ανάγκη της οικογένειας, είτε άμεσα είτε με παραπομπή στον κατάλληλο φορέα. Κατά συνέπεια και με αυτό τον τρόπο, καλλιεργείται ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης μεταξύ του γονέα και της εκπαιδευτικής ομάδας, μέσα στο οποίο υπάρχει ο χώρος και ο χρόνος για τον γονέα να μοιραστεί κάτι μαζί μας σχετικά με το παιδί του.
Οι πρακτικές που αποδεδειγμένα βοηθούν στη διατήρηση μίας ζωντανής και ενεργού σχέσης μεταξύ γονέα και σχολείου είναι οι δια ζώσης συναντήσεις, ομαδικές και ατομικές, η διαρκής ενημέρωση σχετικά με ό,τι αλλαγές μπορεί να προκύψουν στα μαθήματα ή στο πρόγραμμα, συναντήσεις με τη ψυχολόγο της ομάδας όταν κρίνουμε πως μία υπόθεση χρειάζεται επιπλέον πλαισίωση, καθώς και η διοργάνωση θεματικών συναντήσεων για ψυχοκοινωνικά ζητήματα (χρήση διαδικτύου, σχολικός εκφοβισμός κλπ.). Επίσης, παρατηρούμε πως σε δράσεις στις οποίες συμμετέχουν ενεργά και οι γονείς (π.χ. εκδρομές, εκδηλώσεις, πολυπολιτισμικές κουζίνες), υπάρχει από όλες τις πλευρές (γονείς - παιδιά - εκπαιδευτικούς) ένα αίσθημα χαράς και εγγύτητας.
Συνοψίζοντας λοιπόν, τα θεμέλια για μία σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του γονέα και του σχολείου, για τα οποία οφείλει η εκπαιδευτική ομάδα να εργαστεί, είναι η ειλικρίνεια, ο σεβασμός, η συνέπεια, η κατανόηση και η ενεργή μας παρουσία. Κατακτώντας τα προαναφερθέντα, έχουμε ήδη κάνει ένα σημαντικό βήμα ώστε να έρθει, να μείνει και να νιώσει όμορφα το παιδί στο σχολείο, δίνοντας του την ευκαιρία να μάθει με τη βοήθειά μας νέα πράγματα (και vice versa πολλές φορές), να εξελιχθεί, να κάνει φίλους και φίλες, να ανακαλύψει, να γελάσει, να αποκτήσει γνωστικά και κοινωνικά εργαλεία, να διεκδικήσει.
Από τη Σεβαστή Σαρειδάκη, Team Leader στο Κέντρο Μελέτης και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων της ΕΛΙΞ, στην Ε.Δ.Π.Φ.Α.Α. Κορίνθου.
